Εδώ και μήνες, από το φθινόπωρο του 2023, διαχέονται πληροφορίες για την πρωτοβουλία της κυβέρνησης να κατεβάσει ένα νομοσχέδιο “αναμόρφωσης” του χώρου της ψυχικής υγείας, αλλά και του χώρου της απεξάρτησης. Μετά από μήνες διαρροών, ένα κομβικό και κρίσιμο νομοσχέδιο όπως αυτό βγήκε πριν λίγες ημέρες σε δημόσια διαβούλευση, με στόχο να ψηφιστεί εν μέσω καλοκαιρινής περιόδου.
Το νομοσχέδιο αυτό δίνει το τελικό χτύπημα στο ήδη πολλαπλά εξασθενημένο και ελλιπές πλαίσιο των υπηρεσιών ψυχικής υγείας στη χώρα, αποτελειώνει κάθε έννοια δημόσιας κοινοτικής παρέμβασης, και μετατρέπει τον χώρο της ψυχικής υγείας σε ένα βλαπτικό, ατομοκεντρικό, νεοφιλελεύθερης έμπνευσης μοντέλο παροχής αποσπασματικών και φαρμακοκεντρικών υπηρεσιών.
Συγκεκριμένα, με το εν λόγω νομοσχέδιο:
– δημιουργείται ένας ενιαίος, ιδιωτικού ενδιαφέροντος (ΝΠΙΔ) φορέας ελέγχου και οργάνωσης της ψυχικής υγείας στη χώρα,
– διαλύονται οι κοινοτικές και με μακροχρόνια εμπειρία δομές απεξάρτησης και στεγνών προγραμμάτων. Οι δομές αυτές, όπως του ΚΕΘΕΑ και του 18 άνω, παρά τα σοβαρά ζητήματα που έχουν στη λειτουργία τους και κάποιες από τις παρεμβάσεις τους για τα οποία έχουμε και εμείς τοποθετηθεί ζητώντας τη διόρθωση και την εξέλιξή τους, παρέμεναν δομές κοινοτικά εστιασμένες, σωτήριες για εκατοντάδες άτομα και το περιβάλλον τους, με κάποια εξαιρετικά σημαντικά στοιχεία στις προσεγγίσεις τους. Οι όποιες διορθωτικές κινήσεις στην προσέγγιση κάποιων εξ αυτών, θα έπρεπε να γίνουν διατηρώντας και εμπλουτίζοντας την κοινοτική τους βάση, στη βάση του σεβασμού του αυτοδιοίκητου και της μακρόχρονης προσφοράς πολλών μελών τους
– Προωθείται η κατάργηση των δύο από τα τρία εναπομείναντα ψυχιατρικά νοσοκομεία της χώρας, το Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Αττικής «Δαφνί» και το Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Θεσσαλονίκης
– Επιπλέον προωθείται η κατάργηση των δημόσιων και δωρεάν στεγνών θεραπευτικών προγραμμάτων απεξάρτησης. Στη θέση τους προωθούνται, ως κυρίαρχη προσέγγιση, οι πολιτικές μείωσης της βλάβης. Οι τελευταίες θα είχαν πολλά να προσφέρουν αν προσεγγίζονταν στη βάση της κοινοτικής, κριτικής προσέγγισης και σε καμία περίπτωση δεν θα έπρεπε να αντιμετωπίζονται από το κράτος ως προϊόντα αντικατάστασης των στεγνών προγραμμάτων
Ολόκληρο το πνεύμα του νομοσχεδίου είναι αυτό μιας νεοφιλελεύθερης προσέγγισης που έχει ατομοκεντρική βάση και, ακόμα περισσότερο, φαρμακοκεντρική. Kαμία ενίσχυση θεραπευτικών προγραμμάτων κάθε είδους, καμία ενίσχυση κοινοτικών δομών παροχής υπηρεσιών στήριξης.
Όταν όμως μιλάμε για δημόσιες υπηρεσίες ψυχικής υγείας, κάθε μοντέλο που απομακρύνεται από την αναγνώριση της ευθύνης του κράτους για τις σχετικές υπηρεσίες και από τις αρχές των κοινοτικών, κριτικών, πολλαπλών προσεγγίσεων, είναι ένα μοντέλο επικίνδυνο.
Ένα μοντέλο που προωθεί την ιδέα της ψυχικής υγείας ως προϊόν και τις προκλήσεις ψυχικής υγείας ως ένα πεδίο ατομικής ευθύνης και αποσπασματικής αντιμετώπισης.
Ένα μοντέλο που βλέπει μόνο συμπτώματα και επιφανειακή αντιμετώπισή τους και καταπατά κάθε έννοια κοινωνικού δεσμού και αλληλεπίδρασης κοινωνικών σχέσεων και δυναμικών, και των επιδράσεων που έχουν όλα αυτά στα πάσχοντα άτομα.
Φυσικά καταλαβαίνουμε ότι μια τέτοια προσέγγιση είναι ταιριαστή στην πυρηνική ιδέα της κυβέρνησης για τη λειτουργία της κοινωνίας -ατομική ευθύνη παντού, απουσία ουσιαστικών κοινωνικών πολιτικών, διάλυση του Εθνικού Συστήματος Υγείας.
Το πεδίο των υπηρεσιών ψυχικής υγείας και ψυχοκοινωνικής στήριξης στην Ελλάδα είναι ένα πεδίο σταθερά παραμελημένο, υποβαθμισμένο και υπό συχνή εργαλειοποίηση.
Με αυτό το νομοσχέδιο όμως, ανοίγει ο δρόμος για να διαλυθεί οριστικά.
Ως Orlando LGBT+, επιστημονικός φορέας που εξειδικεύεται στην επίδραση των διακρίσεων και των κοινωνικών αποκλεισμών στην ψυχική υγεία, και που προωθεί, με διαθεματική σκοπιά, τα δικαιώματα και την ευζωία όσων βιώνουν διακρίσεις, στίγμα και αποκλεισμούς στη βάση του φύλου ή/και της σεξουαλικότητάς τους, γνωρίζουμε καλά πόσο επικίνδυνη είναι η παραπάνω προσέγγιση για κάθε κοινωνικά ευάλωτη ομάδα και τις διασταυρώσεις των εμπειριών καταπίεσης και περιθωριοποίησης: ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα, οροθετικά, άτομα που κάνουν χρήση, φτωχά, άτομα που αντιμετωπίζουν σοβαρές προκλήσεις ψυχικής υγείας, άτομα που χρειάζονται ή έχουν χρειαστεί στο παρελθόν ψυχιατρική νοσηλεία, άτομα χωρίς οικογενειακό ή άλλο υποστηρικτικό περιβάλλον.
Επιπλέον είναι ακριβώς τα μέλη αυτών των ομάδων πλυθυσμού που, λόγω συχνής πολλαπλής ευαλωτότητας, θα πεταχτούν πρώτα έξω από κάθε τέτοιο μοντέλο ατομικής ευθύνης, θύματα ενός φαύλου κύκλου πανοπτικών και αποσπασματικών προσεγγίσεων.
Δηλώνουμε την εναντίωσή μας στο εν λόγω νομοσχέδιο, στο πνεύμα που προωθεί γύρω από την ψυχική υγεία, και στη συνήθη πρακτική της ψήφισης ενός νομοσχεδίου χωρίς πρόβλεψη και ενδιαφέρον για καμία ουσιαστική διαβούλευση με φορείς, επιστημονικό προσωπικό ή/και εκπροσώπους της Κοινωνίας των Πολιτών.
Εξειδίκευση στην ψυχική υγεία και την ψυχοκοινωνική στήριξη, σημαίνει πρώτα και πάνω από όλα μάχη για τη διασφάλιση των αρχών της κοινωνικής δικαιοσύνης, της ισότητας και της συμπερίληψης σε όλα τα επίπεδα.
Δε συναινούμε στις κινήσεις ενός κράτους τιμωρητικού και εκλεκτικού. Δε συναινούμε με ένα κράτος που αφήνει τα πιο αδύναμα μέλη του έξω από κάθε κοινωνικό δίχτυ ασφαλείας.