Δημοσιεύθηκε στην Εφημερίδα των Συντακτών του Σαββατοκύριακου (02-03/11/2019), ένα κείμενο του συντάκτη και βιολόγου Σπύρου Μανουσέλη με τίτλο «Δυσφορία του Φύλου». Ολόκληρο το άρθρο δομείται σε μία ατμόσφαιρα φοβική (τρανσφοβική, ιντερσεξοφοβική, ομοφοβική, αμφιφοβική), και οι πληροφορίες που περιέχει είναι είτε πλήρως αντιεπιστημονικές και (δυνάμει) κακοποιητικές για τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα, είτε εντελώς γενικόλογες και ελλειπείς. Είναι δύσκολο σε ένα τόσο ανακριβές και στιγματιστικό κείμενο να σταθούμε σε όλα τα συγκεκριμένα στοιχεία που αποτελούν άστοχες, γενικόλογες είτε και ξεκάθαρα στιγματιστικές απόψεις, θα προσπαθήσουμε όμως να μείνουμε σε κάποια κεντρικά σημεία:
ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΗ ΑΓΝΟΙΑ Ή ΚΑΚΟΠΟΙΗΤΙΚΗ ΘΕΣΗ;
Σε ολόκληρο το κείμενο ο αρθρογράφος αναφέρεται στις έμφυλες ταυτότητες και τα έμφυλα χαρακτηριστικά ως «φυλετικά». Θυμίζουμε ότι φυλετικά είναι τα χαρακτηριστικά που αποδίδονται σε ομάδες ή άτομα με βάση τη «φυλή» στην οποία κατηγοριοποιούνται. Ακόμα και αυτό το στοιχείο μας αφήνει εξαρχής μία υπόνοια για τη (μη) εξοικείωση και ειδική γνώση του γράφοντα σε σχέση με τις τρανς και μη-στρέιτ ταυτότητες, συνεχίζουμε όμως την ανάγνωση.
Η πλήρης άγνοια του γράφοντα για τις ΛΟΑΤΚΙ+ ταυτότητες είναι ξεκάθαρη από όσα αναφέρει στη συνέχεια: μπερδεύει καταφανώς τις τρανς με τις ίντερσεξ ταυτότητες, κάνοντάς μας δύσκολο (εκτός από επώδυνο) ακόμα και το να καταλάβουμε τι θέλει να πει ανά σημεία. Κυρίως όμως συνεχίζει τις περιγραφές του με έναν απαράδεκτο, αντιεπιστημονικό, παθολογιοποιητικό και κακοποιητικό τρόπο: παρόλο που αναφέρεται στην αποπαθολογιοποίηση των τρανς ταυτοτήτων από τον ΠΟΥ, αναφέρει ότι τα τρανς άτομα «πάσχουν από πάθηση», και ότι «για τη διάγνωσή τους απαιτούνται κλινικές εξετάσεις». Σε άλλο σημείο του κειμένου του μπερδεύει με τις παραπάνω ταυτότητες και την μπάι (αμφί) ταυτότητα, ενώ αναφέρεται στο σεξουαλικό προσανατολισμό με την έννοια «φυλετικές προτιμήσεις».
Ο τρόπος μάλιστα που ο συντάκτης χρησιμοποιεί το λόγο, δε μας αφήνει καμία αμφιβολία για την προσωπική (στιγματιστική και κακοποιητική) του θέση. Αντιγράφουμε επί λέξει: «αυτά τα εκκεντρικά από βιολογική άποψη και φυλετικά απροσδιόριστα άτομα περιγράφονται συνήθως ως “ερμαφρόδιτα” ή ως “ψευδο-ερμαφρόδιτα”, αμφιφυλοφιλικά και, πιο πρόσφατα, ως διεμφυλικά” (…). Πρόκεται δηλαδή για “αρσενικούς” με αναμφισβήτητη θηλυκή ταυτότητα ή το αντίστροφο όταν πρόκειται για “γυναίκες”.»
Στο κλείσιμο του άρθρου η προσωπική θέση του συντάκτη ειπώνεται ανοιχτά, επικρίνοντας ουσιαστικά την κοινωνική θεωρία και τις ένοιες του αυτοπροσδιορισμού και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και αναπαράγοντας επιχειρήματα του ουσιοκρατικού, βιολογικοντετερμινιστικού μοντέλου –δυστυχώς τα επιχειρήματα του μοντέλου αυτού όμως, έχουν συνδεθεί με τις εντονότερες παραβιάσεις εκ μέρους της επιστήμης σε βάρος ασθενών, θεραπευόμενων ατόμων αλλά και ολόκληρων κοινοτήτων/μειονοτήτων. Βασικό του επιχείρημα είναι ότι «συντελείται η έξωθεν επιβεβλημένη ομοιομορφία, διότι βέβαια η σημερινή φυλετική “ρευστότητα”, αργά ή γρήγορα θα μετεξελιχθεί σε καθολική αφυλετική επιταγή».
Εδώ ο συντάκτης επιχειρηματολογεί με έναν τρόπο που δε μας είναι πρωτοφανής: θυμίζει από θεωρίες συνωμοσιολογίας μέχρι και τη συνήθη κινδυνολογία όσων τάσσονται εναντίον των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων, ότι δηλαδή θα αρχίσουν να επιβάλλονται συγκεκριμένες έμφυλες ταυτότητες σε άτομα και ομάδες , με συνέπεια να καταλήξουμε σε μία εκβιασμένη έμφυλη ομοιομορφία. Να τον διαβεβαιώσουμε ότι η ουσία της κουίρ θεωρίας αλλά και η ουσία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων είναι η ακριβώς αντίθετη: η ποικιλομορφία και ο αυτοπροσδιορισμός, καθώς και η καλλιέργεια χώρου για όλες τις ταυτότητες, μέσα από ένα κοινωνικό και όχι ατομιστικό, μετανεωτερικό πρίσμα.
Με αυτή την έννοια σεβόμαστε το χώρο που αντιστοιχεί και στις δικές του ταυτότητες –προσωπικές, επαγγελματικές, επιστημονικές, όσο αυτές οι ταυτότητες και ο χώρος τους δεν αναπαράγουν ένα τυφλό προνόμιο και δεν αποτελούν προθάλαμο διακρίσεων ή ακόμα και ρητορικής μίσους. Το γεγονός μάλιστα ότι ο εν λόγω αρθρογράφος είναι και βιολόγος, άρα μιλά με έναν επιστημονικό μανδύα, καθιστά το λόγο του ακόμα πιο επικίνδυνο.
Ως Orlando LGBT+ Ψυχική Υγεία Χωρίς Στίγμα, επιστημονικός φορέας εξειδικευμένος στην ψυχική υγεία των ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων και στην καταπολέμηση των διακρίσεων που την επιβαρύνουν, αλλά και ως ομάδα ατόμων με ποικιλομορφία στις ταυτότητες φύλου και σεξουαλικού προσανατολισμού, στεκόμαστε απέναντι σε κάθε παρόμοια δήθεν επιστημονική θέση και στάση.
Θυμίζουμε ότι οι εγκυρότεροι διεθνείς οργανισμοί ψυχικής υγείας, αλλά και ο ΠΟΥ, το Συμβούλιο της Ευρώπης, ο Ο.Η.Ε και άλλοι, έχουν αποσαφηνίσει με δημόσιες θέσεις τους όλες τις κατευθυντήριες γραμμές για την παροχή υπηρεσιών υγείας σε ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα και έχουν τονίσει τη διαβρωτική επίδραση των διακρίσεων.
Όσο αναφορά τη δημοσίευση του εν λόγω άρθρου στην Εφημερίδα των Συντακτών, εφημερίδα που εκτιμούμε και έχει κερδίσει την εμπιστοσύνη των αναγνωστ(ρι)ών και λόγω της στέρεας και επιστημονικής της προσέγγισης και σε ζητήματα διακρίσεων, θεωρούμε ότι θα ενδυναμώσει ακόμα περισσότερο τη θέση της στον αγώνα υπέρ των ανθρωπίνων δικαιωμάτων εάν αποσύρει το εν λόγω άρθρο και βέβαια δε φιλοξενήσει άλλο παρόμοιο. Θυμίζουμε ότι η ελευθερία λόγου αναιρείται ως έννοια όταν γίνεται πρόσχημα αναπαραγωγής φοβικών, ρατσιστικών, ομοφοβικών και άλλων θέσεων.
Στηρίζουμε τις ΛΟΑΤΚΙ+ οργανώσεις της Κοινωνίας των Πολιτών που επίσης αντιτίθενται σε παρόμοιο δημόσιο λόγο και είμαστε στη διάθεση κάθε ενδιαφερόμενου για παραπάνω έγκυρα επιστημονικά δεδομένα και επίλυση αποριών.
Το παρόν δελτίο τύπου είναι ανοιχτό προς κοινοποίηση και συνυπογραφή από κάθε ενδιαφερόμενο άτομο.
Εκ μέρους του Orlando LGBT+
Οι επιστημονικά υπεύθυνες,
Νάνσυ Παπαθανασίου, PhD., ψυχολόγος, Διδάσκουσα Παντείου Πανεπιστημίου και Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής
Έλενα-Όλγα Χρηστίδη, MSc., ψυχολόγος-ψυχοθεραπεύτρια