14ο Κεφάλαιο: Ψυχανάλυση και Κουίρ
Συγγραφείς: Χλόη Κολύρη, Ψυχίατρος, Διδάσκουσα αναλύτρια, Συντονίστρια του Queering psychoanalysis και των Ντελεζογκουατταρικών σπουδών στην Ελλάδα
Ιωάννης Ρήγας, ανεξάρτητος ερευνητής.
Συνεχίζουμε σταθερά τις Δευτεριάτικες παρουσιάσεις των κεφαλαίων του βιβλίου μας («Συμπερίληψη και Ανθεκτικότητα: Βασικές Αρχές στη Συμβουλευτική και την Ψυχοθεραπεία για ζητήματα Σεξουαλικού Προσανατολισμού, Ταυτότητας, Έκφρασης και Χαρακτηριστικών Φύλου», εκ. Gutenberg, Επιμέλεια Παπαθανασίου-Χρηστίδη).
«Πώς όμως η θεωρία και κλινική εφαρμογή της ψυχανάλυσης που κηρύσσουν την απελευθέρωση από την υποταγή στην απώθηση της επιθυμίας, και επομένως στην ανεμπόδιστη έκφραση της σεξουαλικής και ερωτικής επιθυμίας, κατέληξε να είναι 50 χρόνια μετά ένας αντιθετικός πόλος όχι μόνο για το κουήρ αλλά και για κάθε ενσάρκωση που εκφεύγει της κανονικότητας;
Αυτό ακριβώς, δηλαδή, που δημιούργησε την αμοιβαία δυσπιστία μεταξύ τους, αυτός ο αλληλοαποκλεισμός είχε δραματικές επιπτώσεις και στις δύο πλευρές όσον αφορά την πρόσληψη τους από την κοινωνία.
Οι κουήρ θεώρησαν την ψυχανάλυση μια συντηρητική παγίδα νορμοκανονικότητας που θα ανακάλυπτε απωθημένο στο βάθος του ασυνειδήτου, μια απωθημένη ταύτιση με το ένα από τα δύο μοναδικά φύλα του δίπολου άρρεν-θήλυ, προς τα οποία όλοι έπρεπε να συγκλίνουν για να μην θεωρηθούν αν όχι άρρωστοι, τουλάχιστον ανώριμοι, ως μη εξελιχθέντες σεξουαλικά και συναισθηματικά.
Από την άλλη μεριά η ψυχανάλυση θεώρησε τους κουήρ σαν παράγωγα φετιχισμού και ναρκισσισμού κάτω από την πίεση ενός σαδιστικού Υπερεγώ δηλαδή απλά χρήζοντες …θεραπείας.
Όμως, ποια ψυχανάλυση το πίστευε ή και ακόμη το πιστεύει αυτό και πως έφθασαν τα πράγματα σε σημείο ρήξης, δείγματα της οποίας είχαμε και σε πρόσφατα συνέδρια ή και σχολές ψυχολογίας;» (απόσπασμα από το κεφάλαιο)
Σε αυτό το κεφάλαιο προσεγγίζεται ευθέως ένα ζήτημα που σπάνια συζητείται ανοιχτά στην Ελλάδα: τι ρόλο έχει κρατήσει η ψυχανάλυση απέναντι στις κουίρ ταυτότητες; Γιατί, και με ποιους τρόπους, δημιουργούνται χάσματα, απ-εδαφικοποιήσεις και αποκλεισμοί στην συνάντηση της ανάλυσης με ΛΟΑΤΚΙ+ υποκείμενα;
Πριν έναν χρόνο η Αμερικανική Ψυχαναλυτική Εταιρεία (APsaA) ζήτησε δημόσια συγγνώμη από την ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα για «τον ρόλο που έπαιξαν οι ψυχαναλυτές-τριες στις διακρίσεις και το τραύμα» σε βάρος της.
Στην χώρα μας ακόμα καταγράφονται δημόσιες τοποθετήσεις και ιδιωτικές πρακτικές που συντηρούν -και δεν επουλώνουν- αυτό το τραύμα και η συζήτηση για μια νέα (στην πράξη) προσέγγιση στην ψυχανάλυση δεν έχει ακόμα ανοίξει αρκετά.
Η Χλόη Κολύρη αποτελεί από μόνη της ένα πλούσιο κεφάλαιο κριτικής σκέψης, φιλοσοφικής και ψυχαναλυτικής σοφίας που προσεγγίζει διαχρονικά το ζήτημα. Σε αυτό το κεφάλιο, μαζί με τον Ιωάννη Ρήγα, φωτίζουν κάποια από τα θεωρητικά σημεία που συνηγορούν σε μια κουίρ, συμπεριληπτική, μη στερεοτυπική ψυχανάλυση.
Η προσέγγισή της, μαζί με τις προσεγγίσεις της Αυγής Σακετοπούλου και του Αντώνη Πούλιου στον συλλογικό μας τόμο, αποτελούν για εμάς σημείο διάνοιξης ενός νέου διαλόγου για την ψυχανάλυση και τις ΛΟΑΤΚΙ+ ταυτότητες στην Ελλάδα, τον οποίο θα συνεχίσουμε να καλλιεργούμε και να στηρίζουμε.
*Περιγραφή εικόνας: ασπρόμαυρη φωτογραφία στην οποία φαίνονται δύο πόδια/τμήμα σώματος ενός ανθρώπου που κάθεται σε έναν λευκό πάγκο και δίπλα λευκά χαρτιά πάνω στα οποία κάθεται ένα μαύρο πουλί (από εξώφυλλο του βιβλίου της Χλόης Κολύρη “Το φύλο σαν δόλωμα -Ψυχανάλυση, Πολιτική και Τέχνη. εκ. Πατάκη)
**Εδώ θα βρείτε μια ενδιαφέρουσα συνέντευξη της Χλόης για έμφυλα και ΛΟΑΤΚΙ+ ζητήματα.