12ο Κεφάλαιο και Παγκόσμια Ημέρα του HIV/AIDS, αύριο 1η Δεκέμβρη.
“Σεξουαλικότητα και HIV: Gay και Κοινωνικώς Μεταδιδόμενα Νοσήματα”
Συγγραφέας: Αντώνης Πούλιος, Κλινικός Ψυχολόγος, MSc, PhD, Ψυχαναλυτής, μέλος της επιστημονικής ομάδας και της εκπαιδευτικής επιτροπής του Orlando LGBT+, επιστημονικά υπεύθυνος των κοινοτικών υπηρεσιών πρόληψης και υποστήριξης του Συλλόγου Οροθετικών Ελλάδος “Θετική Φωνή”.
Συνεχίζουμε σταθερά τις Δευτεριάτικες παρουσιάσεις των κεφαλαίων του βιβλίου μας («Συμπερίληψη και Ανθεκτικότητα: Βασικές Αρχές στη Συμβουλευτική και την Ψυχοθεραπεία για ζητήματα Σεξουαλικού Προσανατολισμού, Ταυτότητας, Έκφρασης και Χαρακτηριστικών Φύλου», εκ. Gutenberg, Επιμέλεια Παπαθανασίου-Χρηστίδη).
Σήμερα παρουσιάζουμε το εν λόγω κεφάλαιο, τιμώντας ταυτόχρονα την αυριανή παγκόσμια ημέρα για το HIV/AIDS.
Πώς βιώνεται η διασταύρωση του στίγματος του HIV με την εσωτερικευμένη ομοφοβία;
Πώς νοηματοδοτείται, κατηγορείται και τελικά απελευθερώνει η λεγόμενη “άλλη απόλαυση”;
Πώς γίνεται δυνάμει κακοποιητική η αναζήτηση της εξιδανικευμένης αρρενωπότητας;
Πώς δομούνται οι έννοιες “καθαρός” και “βρώμικος” στο πλαίσιο του ομόφυλου/γκέι σεξ και πώς το απροφύλακτο σεξ μπορεί να νοηματοδοτηθεί ταυτόχρονα ως απελευθέρωση αλλά και τίμημα της απαγορευμένης επιθυμίας;
Σε αυτό το κεφάλαιο ο συγγραφέας συνδυάζει μελέτες περίπτωσης γκέι οροθετικών αναλυόμενών του με εργαλεία ψυχολογίας, ψυχανάλυσης, κοινωνιολογίας και κουίρ θεωρίας -για να δομήσει τελικά ένα κεφάλαιο χρήσιμο και ανακινητικό για κάθε αναγνώστη-τρια και σίγουρα αναστοχαστικό και απαραίτητο για κάθε επαγγελματία ψυχικής υγείας.
Μικρά αποσπάσματα:
“Στο παρόν κεφάλαιο γίνεται μια προσπάθεια να προσεγγιστεί από ψυχαναλυτική σκοπιά ο HIV και οι ακόμα υπαρκτές συναρμογές του με τη gay σεξουαλικότητα. Μολονότι φαίνεται ίσως στιγματιστικό να συνδεθεί ο HIV με συγκεκριμένα πεδία έκφρασης της υποκειμενικότητας και δη της σεξουαλικότητας, στόχος είναι να καταδειχθεί με ποιον τρόπο ο εν λόγω ιός έχει εσωτερικευθεί ψυχοκοινωνικά και πώς σηματοδοτεί τη ζωή των ανθρώπων είτε ζουν με αυτόν είτε όχι. Θα γίνει μια προσπάθεια να αναδειχθεί η υποκειμενική εμπειρία και ιστορία εντός της οποίας εγγράφεται ο HIV ως σημαίνον αλλά και ως εισβολή ενός συνόλου φαντασιώσεων και ερμηνειών στη μη ετεροκανονική και ως εκ τούτου queer σεξουαλικότητα, όπως αυτή εκφράζεται ή αντιστέκεται σήμερα.”
«Ο HIV παραμένει μία «κοινωνική» ασθένεια που στιγματίζει ανθρώπους και ομάδες (ΛΟΑΤΚΙ+, εργαζόμενους στο σεξ, χρήστες κ.ά.). Για το κοινωνικό φαντασιακό, ο HIV δεν αποτελεί μία ακόμα σεξουαλικώς μεταδιδόμενη λοίμωξη, αλλά την τιμωρία ενοχοποιημένων, «περιθωριακών» απολαύσεων και συμπεριφορών, όπως το μη-ετεροκανονικό σεξ ή η χρήση ουσιών. Οι αναπαραστάσεις αυτές εγκλωβίζουν και οδηγούν σε απομόνωση, εσωστρέφεια και επιβλαβείς συμπεριφορές, καθώς το στίγμα εσωτερικεύεται, επιβαρύνοντας μια ζωή που μπορεί να είναι ήδη δυσκολεμένη από διακρίσεις.
(…)
Από τα μέσα της δεκαετίας του 1980 και μετά, ύστερα από το σοκ ότι συμβαίνει κάτι άγνωστο και πεθαίνουν άνθρωποι της κοινότητας, οι γκέι μεγάλωσαν γνωρίζοντας ότι καραδοκεί ο κίνδυνος του HIV και αφορά ειδικά αυτούς. Πόσοι δεν μεγαλώσαμε με τη φράση «πλύνε τα χέρια σου, μπορεί εκεί που έπιασες να έπιασε κάποιος με AIDS»; Ο HIV για τους γκέι ήταν η άλλη όχθη που νομιμοποιούσε το κοινωνικό περιθώριο. Από την επιφύλαξη και τον φόβο της σχέσης που έχουν οι οροαρνητικοί στην απομόνωση και το στίγμα αυτών που ζουν με τον HIV: οι άνθρωποι αυτοί έρχονται να καθοριστούν από τη διάγνωση και «είναι βρόμικοι», σύμφωνα με τις προκαταλήψεις ακόμα και της ίδιας τους της κοινότητας. Προτιμούν να σχετίζονται με άλλους ανθρώπους που ζουν με τον HIV, καθώς δεν θέλουν να βιώσουν εκ νέου το τραύμα ή έστω το φορτίο της απόρριψης. Ο HIV θα συνδεθεί με την εσωτερικευμένη ομοφοβία της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας, νομιμοποιώντας κατά κάποιον τρόπο την κακοποίηση και την ενοχή. Η θεραπεία του ιού σήμερα πρέπει να περάσει απαραιτήτως από την ανατροπή του κοινωνικού δεσμού, που συγκροτείται μέσα από την αντιπαραβολή με ομάδες προβληματικών και μη-κανονικών ατόμων και ομάδων. Το παράδειγμα της ναζιστικής Γερμανίας μάλλον δεν μας έχει διδάξει ακόμα τι κινδύνους ελλοχεύει.
Οι απαντήσεις έρχονται μέσα από την αλληλεγγύη και την τόλμη να μαθαίνουμε από ό,τι μας είναι άγνωστο.»
……………………………………………………
“Ανέτοιμος, ναι· — δεν το μπορώ· μου λείπει η αναλογία
εκείνη η απαραίτητη με το τοπίο, την ώρα, με τα πράγματα
και με τα γεγονότα· —όχι λιγοψυχία,— ανέτοιμος
μπροστά στο κατώφλι της πράξης, ολότελα ξένος
μπροστά στον προορισμό πού οι άλλοι μου έταξαν.
Πώς γίνεται
οι άλλοι να ορίζουν λίγο λίγο τη μοίρα μας,
να μας την επιβάλλουν
κι εμείς να το δεχόμαστε;
(…)
Όμως, πίσω απ’ τα τόσα στρώματα της ταραχής και του φόβου, μαντεύω
ν’ απλώνεται η απέραντη σιγή, — μια δικαιοσύνη,
μια ισορροπία αυθύπαρκτη που μας περιλαμβάνει
στην τάξη των σπόρων και των άστρων…”
(Γιάννης Ρίτσος, “Ορέστης”, απόσπασμα)
*Περιγραφή εικόνας: δύο χέρια βαμμένα με κόκκινη μπογιά σχηματίζουν το σήμα της κόκκινης κορδέλας για το HIV/AIDS. Δίπλα γραμμένη η φράση STOP STIGMA.