Άρθρο της Έλενας-Όλγας Χρηστίδη και της Νάνσυς Παπαθανασίου που δημοσιεύτηκε στο Σημείο
Στις 6 Νοεμβρίου ξεκινά, μετά από διακοπή, η δίκη για την δολοφονία του Ζακ Κωστόπουλου (του Ζαχαρία, της Zackie Oh). Εκτός από την ελάχιστη –έστω– δικαίωση που αναμένουμε να φέρει η ορθή εφαρμογή του νόμου στην οικογένεια και τα κοντινά πρόσωπα του θύματος, η δίκη αυτή είναι σημαντική για τουλάχιστον δύο ακόμα λόγους.
Ο πρώτος αφορά τη ρητή αναγνώριση και καταδίκη της «κοινοτοπίας του κακού», του καθημερινού φασισμού που εκφράζεται στο κοινωνικό πλαίσιο, με μη οργανωμένο, αλλά δυνάμει εξίσου δολοφονικό τρόπο. Μπορεί η δολοφονία του Ζακ να μην ήταν ένα οργανωμένο χτύπημα ενός τάγματος εφόδου της Χρυσής Αυγής, ήταν όμως σίγουρα ένα χτύπημα με ακροδεξιά σημαινόμενα, που διαχέονται ύπουλα σε πολλαπλά επίπεδα και έχουν διαβρωτικές τάσεις κανονικοποίησης της ακραίας βίας στο κοινωνικό σύνολο: από τους φυσικούς αυτουργούς που θεώρησαν δικαίωμά τους να επιτεθούν και τους μάρτυρες που δεν θεώρησαν απαραίτητο να παρέμβουν, μέχρι τα ΜΜΕ που ονόμασαν τις δολοφονικές κλωτσιές «αυτοτραυματισμό», και την αστυνομία (πέρα από τους τέσσερις αστυνομικούς που κατηγορούνται) που ατάραχη παρακολούθησε το σκούπισμα και το σιγύρισμα ενός τόπου εγκλήματος από τον ίδιο τον δράστη. Αυτό που υπονοούταν ήταν ότι καθεμία από αυτές τις συμπεριφορές ήταν «κανονικές», νόμιμες, αναμενόμενες, και χωρίς να τίθεται θέμα τιμωρίας τους. Αυτή είναι η κοινοτοπία του κακού, η επίφαση της νομιμότητας, της κανονικότητας στις πιο αποτρόπαιες πράξεις. Είτε λοιπόν θεωρήθηκε χρήστης, είτε (και) οροθετικός ή/και λιγότερο αρρενωπός, η ζωή του Ζακ εκείνο το μεσημέρι μπήκε στο ζύγι από τους ανθρώπους «της διπλανής πόρτας» που ήταν εκεί, από τους ανθρώπους που ένιωθαν ότι δικαιούταν να τη βάλουν στο ζύγι – και βρέθηκε τόσο ανάξια ώστε έπαψε να υπάρχει.
Ο δεύτερος λόγος που η δίκη είναι εξέχουσας σημασίας, είναι η σύνδεση του Ζακ με την ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα και η σημασία που έχει η έννοια της επανορθωτικής δικαιοσύνης για μια μειονότητα. Όντας ο ίδιος ορατό και ιδιαίτερα δραστήριο μέλος της, καθώς και ανοιχτά οροθετικό άτομο, η δολοφονία του συγκλόνισε πολλά κουήρ άτομα και τους έστειλε ένα ξεκάθαρο μήνυμα: μπορεί να είσαι εσύ το επόμενο θύμα. Η απόδοση δικαιοσύνης δύναται να ξεκαθαρίσει, τόσο στα ίδια όσο και στο κοινωνικό σύνολο, ότι η αξία των ζωών τους αναγνωρίζεται και να δώσει, έστω την ύστατη στιγμή, την αίσθηση ενός πλέγματος προστασίας από τους θεσμούς. Αν και είναι αποθαρρυντικό ότι οι κατηγορούμενοι αντιμετωπίζουν κατηγορία ηπιότερη από αυτή που αιτήθηκε η οικογένεια (θανατηφόρα σωματική βλάβη αντί για ανθρωποκτονία με ενδεχόμενο δόλο), αναμένουμε την τελική έκβαση της υπόθεσης. Μέχρι τότε, είμαστε εδώ: κάθε άτομο που τον γνώριζε αλλά και κάθε δημοκρατικό άτομο που καταλαβαίνει ότι στις 21 Σεπτεμβρίου 2018 στη Γλάδστωνος δεν θυματοποιήθηκε μόνο ο νεκρός – αλλά απειλήθηκε η έννοια της δημοκρατίας με έναν από τους πιο επικίνδυνους τρόπους: άρρητα, επικίνδυνα αυθόρμητα, φαινομενικά τυχαία.