H Εύα Πετράκη ψυχολόγος των Γιατρών Χωρίς Σύνορα (ΓΧΣ) στη Σάμο, και επιστημονική συνεργάτιδα του Orlando LGBT+, μιλά στο VICE Greece για την εμπειρία της στο νησί, την υποστήριξη προσφύγων σε ένα πλαίσιο με ελάχιστους πόρους, ενώ αναφέρεται επίσης σε ΛΟΑΤΚΙ+ πρόσφυγες που επέζησαν από ακραία βασανιστήρια.
Ευχαριστούμε την Εύα όπως και τις άλλες συνεργάτιδές μας που εργάζονται στο προσφυγικό για όλη τη δουλειά σε ένα από τα πιο δύσκολα και τραυματικά πεδία αυτή τη στιγμή στη χώρα.
TW: βασανιστήρια, σεξουαλική βία
Ολόκληρο το άρθρο:
Το συγκεκριμένο άρθρο των Γιατρών Χωρίς Σύνορα, υπογράφει η Εύα Πετράκη, η οποία εργάζεται ως ψυχολόγος στην κλινική των Γιατρών Χωρίς Σύνορα στη Σάμο και καταγράφει μαρτυρίες ανθρώπων που ζουν στον καταυλισμό στο Βαθύ. Ο Γιατροί Χωρίς Σύνορα παρέχουν στη Σάμο υπηρεσίες ψυχικής υγείας, σεξουαλικής και αναπαραγωγικής υγείας, κοινωνικές υπηρεσίες και υπηρεσίες παροχής ύδρευσης και αποχέτευσης.
Μια γυναίκα θηλάζει το μωρό της έξω από τη σκηνή που ζει, στο Βαθύ της Σάμου. Αυτό είναι το σπίτι της, τους τελευταίους μήνες. Ο τρόπος που κρατάει το μωρό της και το βλέμμα της, σε στιγματίζουν. Αν κάποιος με ρωτούσε ποιος είναι o ήρωας για μένα, θα μιλούσα για αυτή τη γυναίκα. Και για όλες αυτές τις γυναίκες που κάποτε είχαν μια φυσιολογική ζωή και τώρα είναι αναγκασμένες να ζουν μέσα σε μία σκηνή, στις λάσπες, εκτεθειμένες στη βροχή, στα έντομα και στα τρωκτικά.
«Θέλω να ξαναγίνω όπως πριν. Τότε που είχα σπίτι, οικογένεια, δουλειά. Δεν περίμενα ποτέ ότι θα αναγκαζόμουν να ζω σαν ζώο, μέσα σε μία σκηνή». Αυτό είναι κάτι που ακούω συχνά από τους ανθρώπους που ζουν στον καταυλισμό στο Βαθύ και έρχονται στις συνεδρίες ψυχικής υγείας που κάνουμε μαζί.
Θυμάμαι έντονα μία νεαρή γυναίκα από την Γκάνα, που ήρθε στην κλινική μας με έντονες σκέψεις θανάτου και αυτοκαταστροφής. Είχε φύγει έναν χρόνο πριν από τη χώρα της, κυνηγημένη, για να γλιτώσει την κλειτοριδεκτομή. Είναι ομοφυλόφιλη και αυτό διώκεται στη χώρα της. Μία γυναίκα τής υποσχέθηκε να τη βοηθήσει, όμως τελικά την έβαλε σε κύκλωμα εμπορίας ανθρώπων.
Βρέθηκε να είναι σκλάβα του σεξ στην Τουρκία. Κάθε μέρα τη βίαζαν επανειλημμένα. Κατάφερε να διαφύγει και έφτασε στη Σάμο, όπου παρουσίασε αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές. Συχνά κάνει σκέψεις θανάτου, νιώθει απελπισία. Θέλει να ζητήσει απέλαση, να γυρίσει πίσω στην Γκάνα, ελπίζοντας ότι θα πεθάνει από αιμορραγία στην κλειτοριδεκτομή. Δεν έχει σε κάτι άλλο να ελπίζει.
Οι άνθρωποι εδώ μου μιλούν για τη ματαίωση που νιώθουν, ζώντας σε τέτοιες συνθήκες στον καταυλισμό. Πολλοί νομίζουν ότι στις χώρες τους ζούσαν σε καλύβες, χωρίς τα βασικά. Αυτό είναι μεγάλο λάθος. Έφυγαν από κανονικές συνθήκες, από μια φυσιολογική ζωή σαν τη δική μας, και αναγκάζονται να ζουν τώρα με αυτό τον τρόπο.
Είναι σοκαριστικό αν αναλογιστούμε όλοι πόσο λεπτή είναι αυτή η γραμμή. Τη μία μέρα έχεις σπίτι, σύζυγο, παιδιά, δουλειά και σε μία στιγμή τα χάνεις όλα. Επειδή σε βίασαν ή βίασαν τη/τον σύντροφό σου, σκότωσαν το παιδί σου, έκαψαν τη φάρμα σου και σε κυνηγούν. Μέσα σε μία μέρα διαλύθηκε ο κόσμος σου. Δεν είναι κάτι που δεν συμβαίνει.
Οι άνθρωποι που έρχονται στην κλινική των Γιατρών Χωρίς Σύνορα, στη Σάμο, ζητώντας ψυχολογική φροντίδα, είναι κυρίως γυναίκες, θύματα σεξουαλικής βίας και βασανιστηρίων από το Κονγκό, το Μάλι, το Καμερούν και την Γκάνα. Οι περισσότερες γυναίκες μάς λένε ότι έχουν μεγάλη δυσκολία να κοιμηθούν, έχουν αναβιώσεις, παρεισφρητικές σκέψεις και εικόνες, εφιάλτες και μείωση της όρεξης για φαγητό. Αυτό συνδέεται με μία γενικότερη τάση κοινωνικής απομόνωσης και μη σύνδεσης με την κοινότητα. Μιλάμε για μία αντιδραστική κατάθλιψη, με βάση τη συνθήκη στην οποία ζουν. Σε πολλές περιπτώσεις, βλέπουμε ενδείξεις ευερεθιστότητας και επιθετικότητας, ένα σύμπτωμα κοινό σε άτομα με διαταραχή μετατραυματικού στρες, όμως οι ίδιοι αδυνατούν να καταλαβαίνουν τον λόγο. «Γιατί δεν μπορώ να ελέγξω τον εαυτό μου;» με ρωτάνε συχνά. Η αυτοεικόνα πλήττεται και αυτό οδηγεί σε αυτοενοχοποίηση. Στόχος μου είναι να κανονικοποιήσω αυτό το συναίσθημα θυμού που έχουν, εξηγώντας τους πως είναι φυσιολογικό να νιώθουν έτσι.
Μια άλλη πολύ δυνατή ιστορία που θυμάμαι είναι ενός ζευγαριού γυναικών, που είχαν υποστεί ακραία σεξουαλική βία και βασανισμούς. Οι δύο γυναίκες ήρθαν πρόσφατα από το Καμερούν, όπου η ομοφυλοφιλία θεωρείται παράνομη και οι ΛΟΑΤ άνθρωποι διώκονται, φυλακίζονται και υφίστανται βασανιστήρια, εξαιτίας της ταυτότητάς τους. Η μία από τις δύο ήταν παντρεμένη και όταν ο άντρας της κατάλαβε ότι είχε σχέση με άλλη γυναίκα, τις κράτησε και τις δύο εγκλωβισμένες σε έναν χώρο, καλώντας και άλλους άντρες που τις βίαζαν επί τρεις μέρες και τις χτυπούσαν βάναυσα. Δύο μήνες μετά, έχουν ακόμα σημάδια στο κορμί τους. Η γυναίκα που υπήρξε παντρεμένη κατήγγειλε το περιστατικό στην αστυνομία, έκανε ιατροδικαστική εξέταση και αυτό το χαρτί μπορεί να τη βοηθήσει. Στη συνέχεια έφυγαν από το Καμερούν και έφτασαν στο Ιράν, όπου επίσης τις φυλάκισαν, τις κράτησαν δεμένες και τις βίασαν επανειλημμένα. Η μία ήταν μάρτυρας του βιασμού της άλλης. Απευθυνόμενες στην ομάδα μας και αφού φροντίσαμε το κομμάτι της σωματικής τους υγείας, αποφασίσαμε να ξεκινήσουμε συνεδρίες, κυρίως για τη διαχείριση ενδείξεων μετατραυματικού στρες (δυσκολίες στον ύπνο, αναβιώσεις κτλ).
Ωστόσο, η μία από τις δύο γυναίκες σύντομα παρουσίασε ψυχωτικού τύπου συμπτώματα, που χρειάζονταν άμεση ψυχιατρική εκτίμηση, παρέμβαση και αγωγή, για την οποία η ομάδα μας πάλεψε πολύ, λόγω περιορισμένων δωρεάν, δημόσιων ψυχιατρικών υπηρεσιών στο νησί. Η επιδείνωση της ψυχολογικής κατάστασης των ανθρώπων εδώ είναι ένα συχνό φαινόμενο, στενά συνυφασμένο με τον διαρκή επανατραυματισμό τους: πέραν των διώξεων, της ψυχολογικής, σωματικής και σεξουαλικής βίας που έχουν βιώσει μέχρι να φτάσουν εδώ, συναντούν εκ νέου απάνθρωπες συνθήκες διαβίωσης, διακρίσεις, περιθωριοποίηση και, κατ’ ουσίαν, σχεδόν αποκλεισμό από υπηρεσίες υγείας. Κάποιες φορές, όσο σημαντικούς εσωτερικούς διαθέσιμους πόρους κι αν διαθέτει κανείς, η επαναλαμβανόμενη έκθεση σε σοβαρούς στρεσογόνους παράγοντες, όπως οι παραπάνω, μπορεί να οδηγήσει σε ψυχική κατάρρευση. Αυτό παλεύουμε εδώ: να ενισχύσουμε τους εσωτερικούς πόρους των ανθρώπων και να τους υποστηρίξουμε, ώστε να μπορούν να διαχειριστούν την ανασφάλεια, το τραύμα, την αβεβαιότητα, το φόβο.
Μπροστά σε τέτοιες ιστορίες νιώθεις πολύ μικρός και αναρωτιέσαι πώς μπορείς να βοηθήσεις αυτούς τους ανθρώπους. Προσωπικά, τους θαυμάζω και τους εκτιμώ απεριόριστα. Με όλα αυτά που έχουν περάσει στις χώρες τους, στο ταξίδι για να έρθουν μέχρι εδώ αλλά και ζώντας σε τέτοιες απαράδεκτες συνθήκες θα μπορούσαν να είναι πολύ χειρότερα. Έχουν μέσα τους όμως μια τεράστια δύναμη. Αυτό προσπαθώ να τους θυμίσω. Το φως που έχουν μέσα τους, μία πηγή τόσο δυνατή που για μένα είναι εντυπωσιακή. Γι’ αυτό και όταν ακούω για σύγχρονους ήρωες, εγώ σκέφτομαι αυτούς τους ανθρώπους.